Псориазнинг оғирлик даражаси

Даволанмаган беморларда псориаз касаллигининг бориши турлича бўлиши мумкин. Баъзиларида кўп йиллар давомида терида фақат майда тошмалар кузатилади, бошқаларида эса у жуда тез ривожланиб, энг ноқулай ривожланишни олади ва оғир даражада ўтади. Шунинг учун агар Сизга псориаз касаллиги ташхиси қўйилган бўлса, мутахассисга кўриниш ва керакли даволанишни олиш муҳимдир.

АГАР МЕНДА ПСОРИАЗНИНГ ОҒИР ДАРАЖАСИ БЎЛСА, НИМА ҚИЛИШИМ КЕРАК?

Беморларнинг 57 фоизида псориаз касаллиги енгил даражада, 35 фоизида – ўртача ва фақат 8–16 фоизида – оғир даражада ўтади1.
‍
Псориазнинг ҳар қандай оғирлик даражасида ҳаёт сифати пасаяди. Шунга қарамасдан айнан оғир даражасида унинг сезиларли даражада пасайиши қайд қилинади. Псориаз билан оғриган беморларнинг кўпчилигининг ўртача ёши (барча оғирлик даражалари) 25–34 ёш2 оралиғида эканлигини ҳисобга олсак, бу беморларнинг меҳнат қобилияти масаласи долзарб бўлиб қолади.

Оғир псориаз билан оғриган беморларда (эритродермия, пустулез, инверс ва экссудатив турлар) терида пуфакчалар бирлашганда, катта пуфакчалар пайдо бўлиши мумкин, улар ёрилиб, қуруганида қобиқ ҳосил қилади. Бундай беморларнинг ҳаёт сифати кескин пасаяди ва нафақат кундалик иш қобилияти, балки ўз-ўзини парвариш қилиш қобилияти ҳам йўқолади. Қўл ва оёқ кафтларининг пустулез псориаз касаллиги ривожланиши билан одамнинг ўзига ғамхўрлик қилиш қобилияти сезиларли даражада камаяди. Бундан ташқари, яллиғланиш реакцияси натижасида қон таҳлилларида ўзгаришлар пайдо бўлади, тана ҳарорати кўтарилади, инфекцион мураккаблашувлар қўшилиши мумкин, организм турли тизимларининг иши бузилади. Бунда бемор оғриқ ачишиш ва қичишишни ҳис қилади. Уни стационар шароитларда даволаш талаб қилинади, бу эса катта харажатларга олиб келади. Бўғинлар ва тирноқларнинг шикастланиши, иккиламчи юқумли касалликлар ва жараённи умумлаштиришнинг бошқа белгилари ҳам дерматологларнинг дарҳол профессионал аралашувини талаб қилади.

ПСОРИАЗНИНГ ОҒИР ДАРАЖАСИДА РЕМИССИЯГА ҚАНДАЙ ҚИЛИБ ЭРИШИШ МУМКИН?

Псориазнинг ўртача оғир ва оғир шаклларида терапия масаласига комплекс ёндашиш зарур. Самарали даволаш учун маҳаллий воситалар ва физиотерапиядан ташқари, метотрексат, аcитретин ёки циклоспорин каби тизимли препаратлар қўлланилади. Улар тез ремиссияга олиб келади, аммо бу дориларни узоқ муддат қўллаш турли органлар ва тизимларнинг дисфункциясига олиб келиши мумкин. Шу сабабли, ушбу терапия ўтказишни тайишлашни мутахассис етарли даражада баҳолаши мумкин. Ген муҳандиси асосидаги биологик препаратлар ихтиро қилиниши билан псориаз оғир даражада кечувчи беморларнинг ҳаёти мутлақо ўзгарди. Бугунги кунда беморлар хаттоки псориаз билан касалланган ҳолда ҳам сифат жиҳатдан бошқача ҳаёт кечиришлари мумкин. Биологик препаратлар билан узлуксиз даволашда псориаз касаллигининг оғирлигининг пасайиши бир неча ҳафтадан кейин кузатилиши мумкин ва қуйидагилар сақланиб қолади:

80–90% беморларда
бир даволашдан кейин
83% беморларда
3 даволашдан кейин3

Шу билан биргаликда атиги 4 ойлик даволанишдан сўнг ўртача ва оғир псориазли беморларнинг ярмидан кўпида (53%) ҳаёт сифатини яхшилаган4. Биологик препаратларнинг бундай самарадорлиги уларнинг шу билан бирга ташқи кўринишларни йўқ қилган ҳолда касалликнинг сабабига таъсир қилиши билан изоҳланади.

Биологик терапиядан фойдаланганда нохуш ҳодисалар сонининг плацебо билан бир хил бўлишига қарамасдан. Ушбу дори воситаларини фақат даволовчи дерматолог-шифокорингиз тайинлаши мумкин.

Биологик препаратлар моноклонал антитаначалар (оқсил молекулалари) бўлиб, улар «қулфга калит каби» мос келади: улар фақат танадаги баъзи оқсиллар билан боғланиши мумкин. Қон оқимига тушгандан сўнг бу антитаначалар турли органларга, шу жумладан терига олиб борилади ва у ерда ўсимта-альфа (ФНО-α) некрози фактори, интерлейкин (ИЛ)-17 каби яллиғланиш омиллари билан боғланади.
‍
Ушбу яллиғланиш фаоллаштирувчиларини бостириш исталмаган симптомларнинг деярли бутунлай йўқ қилинишига олиб келади – иммун патологик жараёнларнинг ёвуз занжири узилиши туфайли бляшкалар сони камаяди, бўғимларда ва энтезисларда яллиғланиш ва оғриқлар камаяди ва бошқа органларда яллиғланиш тўхтатилади. Шу билан биргаликда умумий иммунитет бироз пасаяди, яъни нохуш ҳодисалар, шу жумладан бактериал (масалан, сил, пневмония ва бошқалар) ёки вирусли инфекциялар ривожланиш эҳтимоли оддий популяциядагидан деярли фарқ қилмайди5. Айнан шу ноёб хусусиятлар биологик препаратларни псориаз касаллигининг ўртача ва оғир шаклларига қарши кураш учун энг замонавий ва самарали воситалар деб ҳисоблаш учун тўлиқ ҳуқуқни беради.

ПСОРИАЗНИНГ ОҒИР ШАКЛИ БИЛАН ҚАНДАЙ ҲАЁТ ТАРЗИНИ ОЛИБ БОРИШ КЕРАК?

Агар сиз ёки яқин қариндошингиз оғир псориаздан азият чексангиз, у ҳолда:

Доимо тўғри ҳаёт тарзини олиб бориш, режимнинг бузилишларига йўл қўймаслик лозим.

Беморда ҳозирда ҳеч қандай аломат бўлмаса ҳам, шифокорга ташрифни ўтказиб юбормаслик ёки белгиланган даволанишни тўхтатмаслик керак.

Спиртли ичимликлар ва псориаз касаллиги ривожланишига ёрдам берадиган бошқа омилларни бутунлай чиқариб ташлаш керак (ҳар бир инсоннинг ўзига хос омиллари бор).

Тўйиб ухламаслик, гипотермия, ҳаддан ташқари инсоляция, кучли жисмоний ва руҳий чарчоқдан қочиш лозим: бу нафақат жисмоний ҳолатга, балки психологик ҳолатга ҳам таъсир қилади.

Қаттиқ кийим ва пояфзал кийишдан, қичишиш пайтида терини тирнаш хусусияти берувчи қўшимча жароҳатлардан, ҳашаротлар чақишидан, уй кимёвий моддалари, косметика ва бошқалар каби кимёвий моддаларнинг терига тегишидан қочиш керак.

Манбаларга ҳаволалар

  1. Sbidian, Emilie et al. “Systemic pharmacological treatments for chronic plaque psoriasis: a network meta-analysis.” The Cochrane database of systematic reviews vol. 1,1 CD011535. 9 Jan. 2020 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31917873/
  2. Menter, Alan et al. “Guidelines of care for the management of psoriasis and psoriatic arthritis. Section 3. Guidelines of care for the management and treatment of psoriasis with topical therapies.” Journal of the American Academy of Dermatology vol. 60,4 (2009) 
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19217694/
  3. Zhang, Ping, and Mei X Wu. “A clinical review of phototherapy for psoriasis.” Lasers in medical science vol. 33,1 (2018) 
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29067616/
  4. Rønholt, Kirsten, and Lars Iversen. “Old and New Biological Therapies for Psoriasis.” International journal of molecular sciences vol. 18,11 2297. 
1 Nov. 2017 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29104241/
  5. Hu, Stephen Chu-Sung, and Cheng-Che E Lan. “Psoriasis and Cardiovascular Comorbidities: Focusing on Severe Vascular Events, Cardiovascular Risk Factors and Implications for Treatment.” International journal of molecular sciences vol. 18,10 2211. 21 Oct. 2017 
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29065479/

БУ ЕРДА ПСОРИАЗНИ ДАВОЛАШАДИ